Bài tập phát triển năng lực - Ngữ văn 6 - Tập hai | Phần 7 Thơ lục bát, biện pháp tu từ ẩn dụ, viết đoạn văn, bài văn trình bày cảm nghĩ về một bài thơ lục bát | II - Biện pháp tu từ ẩn dụ Thực hành biện pháp tu từ ẩn dụ

Chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của ẩn dụ tu từ "áo" trong câu thơ sau.
Đây mùa thu tới, mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng.
(Xuân Diệu − Đây mùa thu tới)
Mùa thu đến, chiếc áo cũng được nhuộm màu vàng như màu mơ phai.
Khung cảnh không gian bao trùm xung quanh mặt đất chuyển màu vàng khi mùa thu đến, giống như con người được mặc chiếc áo mới.
Lá vàng rơi như đang dệt một tấm áo mới.
Giải thích
Câu trả lời đúng
Khung cảnh không gian bao trùm xung quanh mặt đất chuyển màu vàng khi mùa thu đến, giống như con người được mặc chiếc áo mới.
Mùa thu đến, chiếc áo cũng được nhuộm màu vàng như màu mơ phai.
Lá vàng rơi như đang dệt một tấm áo mới.
1/1
Phân tích ẩn dụ trong đoạn văn sau:
“ …Tôi dậy từ canh tư. Còn tối đất, cố đi mãi trên đá đầu sư, ra thấu đầu mũi đảo. Và ngồi đó rình mặt trời lên. Điều tôi dự đoán thật là không sai. Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi. Mặt trời nhú lên dần dần, rồi lên cho kì hết. Tròn trĩnh, phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn…”

Đá đầu sư
Đầu mũi đảo
Rình
Chân trời
Ngấn bể
Lau
Nhú
Ẩn dụ từ vựng, mặt biển đường tiếp giáp bầu trời và mặt biển/những con sóng trên mặt biển chạy ngang như ngấn trên tay chân.
Ẩn dụ từ vựng, nơi nhô ra đầu tiên của đảo.
Ẩn dụ tu từ, đá có hình tròn, nhẵn như đầu ông sư.
Ẩn dụ tu từ, bầu trời mặt biển trong như được làm sạch.
Ẩn dụ từ vựng, hoạt động lên của mặt trời như cây mọc lên từ từ khỏi mặt đất.
Ẩn dụ từ vựng, nơi thấp nhất, đường tiếp giáp bầu trời và mặt biển.
Ẩn dụ tu từ, hoạt động ngồi im lặng chờ đợi, canh chừng một cách căng thẳng như động vật rình mồi.
Giải thích
Câu trả lời đúng

1/1
Giải thích vì sao có thể dùng các từ "lửa" như vậy?
Vì sử dụng những từ "lửa" ở đây rất hay và thích hợp.
Tác giả lựa chọn và sử dụng như vậy hoàn toàn là do trùng hợp (không có ý đồ gì).
Vì các từ "lửa" được dùng ở đây đều là các từ đồng âm khác nghĩa.
Vì các từ "lửa" ở đây là từ nhiều nghĩa, đều có một phần nghĩa giống nhau và sinh ra từ một từ "lửa" mang nghĩa gốc chung.
Giải thích
Câu trả lời đúng
Vì các từ "lửa" ở đây là từ nhiều nghĩa, đều có một phần nghĩa giống nhau và sinh ra từ một từ "lửa" mang nghĩa gốc chung.
Vì các từ "lửa" được dùng ở đây đều là các từ đồng âm khác nghĩa.
Vì sử dụng những từ "lửa" ở đây rất hay và thích hợp.
Tác giả lựa chọn và sử dụng như vậy hoàn toàn là do trùng hợp (không có ý đồ gì).
1/1
Biện pháp tu từ ẩn dụ cũng được dùng cả ở văn xuôi với tác dụng như trong thơ. Xác định ẩn dụ trong đoạn văn sau:
“ …
Tôi

dậy

từ

canh tư
.

Còn tối đất
,
cố

đi mãi

trên

đá đầu sư
,
ra

thấu

đầu mũi đảo
.

Và

ngồi đó

rình

mặt trời

lên
.

Điều

tôi

dự đoán

thật là

không sai
.

Sau

trận bão
,
chân trời
,
ngấn bể

sạch

như

tấm kính

lau

hết mây

hết bụi
.

Mặt trời

nhú

lên

dần dần
,
rồi

lên

cho

kì hết
.

Tròn trĩnh
,
phúc hậu

như

lòng đỏ

một quả trứng

thiên nhiên

đầy đặn
…”
(Nguyễn Tuân, Cô Tô)
Đáp án
“ …
Tôi

dậy

từ

canh tư
.

Còn tối đất
,
cố

đi mãi

trên

đá đầu sư
,
ra

thấu

đầu mũi đảo
.

Và

ngồi đó

rình

mặt trời

lên
.

Điều

tôi

dự đoán

thật là

không sai
.

Sau

trận bão
,
chân trời
,
ngấn bể

sạch

như

tấm kính

lau

hết mây

hết bụi
.

Mặt trời

nhú

lên

dần dần
,
rồi

lên

cho

kì hết
.

Tròn trĩnh
,
phúc hậu

như

lòng đỏ

một quả trứng

thiên nhiên

đầy đặn
…”
Giải thích
Câu trả lời đúng
“ …Tôi dậy từ canh tư. Còn tối đất, cố đi mãi trên
đá đầu sư
, ra thấu
đầu mũi đảo
. Và ngồi đó
rình
mặt trời lên. Điều tôi dự đoán thật là không sai. Sau trận bão,
chân trời
,
ngấn bể

sạch
như tấm kính
lau
hết mây hết bụi. Mặt trời
nhú
lên dần dần, rồi lên cho kì hết. Tròn trĩnh, phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn…”
1/1
Chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của ẩn dụ tu từ "tóc" trong câu thơ sau.
Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang,
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng.
(Xuân Diệu − Đây mùa thu tới)
Từ "tóc" thể hiện vẻ đẹp của hàng liễu đung đưa như làn tóc tung bay trong gió.
Hàng lá liễu buông rủ xuống như những hàng nước mắt (lệ).
Từ “tóc” để biểu hiện những cành lá liễu dài, mảnh, rủ xuống đất như mái tóc con người, nhất là khi con người có chuyện đau buồn.
Giải thích
Câu trả lời đúng
Từ “tóc” để biểu hiện những cành lá liễu dài, mảnh, rủ xuống đất như mái tóc con người, nhất là khi con người có chuyện đau buồn.
Từ "tóc" thể hiện vẻ đẹp của hàng liễu đung đưa như làn tóc tung bay trong gió.
Hàng lá liễu buông rủ xuống như những hàng nước mắt (lệ).
1/1
Từ những ngữ liệu ở bài tập trước, cần hiểu thế nào là biện pháp tu từ ẩn dụ?
Biện pháp tu từ ẩn dụ là tạo nên một cách gọi mới cho sự vật khi giữa chúng có mối quan hệ gần gũi nhau.
Biện pháp ẩn dụ có tác dụng tạo nên tính sinh động, biểu cảm, hấp dẫn của lời nói, câu văn, câu thơ.
Biện pháp tu từ ẩn dụ là biện pháp dùng từ sáng tạo của cá nhân để biểu hiện một đối tượng (sự vật, hoạt động, tính chất,…) khác với đối tượng vốn có trong nghĩa gốc của từ, khi người nói, viết cho rằng các đối tượng đó có nét giống nhau ở một mặt nào đó.
Giải thích
Câu trả lời đúng

1/1
Chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của ẩn dụ tu từ "áo" trong câu thơ sau.
Mùa thu thay áo mới,
Trong biếc, nói cười thiết tha.
(Nguyễn Đình Thi − Đất nước)
Từ “áo” để biểu hiện khung cảnh không gian bao trùm xung quanh mặt đất thay đổi khi mùa thu đến, giống như con người được mặc chiếc áo mới.
Những ngày thu là những ngày phù hợp để mỗi chúng ta áo mới xuống đường, hòa chung tiếng cười cho một giai đoạn mới của đất nước.
Thể hiện khi đất trời từ hạ sang thu thì con người cũng cần thay áo mới.
Giải thích
Câu trả lời đúng
Từ “áo” để biểu hiện khung cảnh không gian bao trùm xung quanh mặt đất thay đổi khi mùa thu đến, giống như con người được mặc chiếc áo mới.
Thể hiện khi đất trời từ hạ sang thu thì con người cũng cần thay áo mới.
Những ngày thu là những ngày phù hợp để mỗi chúng ta áo mới xuống đường, hòa chung tiếng cười cho một giai đoạn mới của đất nước.
1/1
Biện pháp tu từ ẩn dụ có thể biểu hiện sự giống nhau về nhiều phương diện: hình thức bên ngoài, hoạt động, tính chất, tác dụng,… Do đó ẩn dụ có thể được sử dụng đối với từ chỉ sự vật, chỉ hoạt động, chỉ tính chất,… Hãy xác định và phân loại ẩn dụ trong các câu thơ sau:
Nàng rằng khoảng vắng đêm trường
Vì hoa nên phải đánh đường tìm hoa
(Nguyễn Du − Truyện Kiều)
Cha lại dắt con đi trên cát mịn,
Ánh nắng chảy đầy vai.
(Hoàng Trung Thông − Những cánh buồm)
Ngoài thềm rơi chiếc lá đa,
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.
(Trần Đăng Khoa − Đêm Côn Sơn)
Giọng của Người không phải sấm trên cao,
Ấm từng tiếng, thấm vào lòng mong ước.
(Tố Hữu − Sáng tháng năm)
Vốn chỉ cảm giác của cơ thể về nhiệt độ, được dùng để biểu hiện tính chất rất thân thuộc, trìu mến, yêu thương của giọng nói.
Biểu hiện người đẹp, người đáng yêu, đáng quý, giống với hoa.
Cảm nhận chiếc lá rơi xuống nhẹ nhàng, không tiếng động nên giống như vật nào đó mỏng nhẹ (tờ giấy) vừa rơi lướt nghiêng.
Biểu hiện ánh nắng chiếu xuống vai người rất mềm mại và lan toả đều mọi chỗ như nước chảy.
Giải thích
Câu trả lời đúng

1/1
Chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của các ẩn dụ tu từ "gương, tóc" trong câu thơ sau.
Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
(Tế Hanh − Nhớ con sông quê hương)
Từ "gương" thể hiện mặt nước của con sông quê mênh mông rộng lớn như một tấm gương lớn.
Từ "tóc" thể hiện vẻ đẹp mái tóc của những cô thôn nữ vẫn ngồi soi bóng bên sông.
Từ "gương" để thể hiện mặt sông phẳng lặng, trong sáng như mặt tấm gương.
Từ "tóc" để biểu hiện những cành lá tre dài, mảnh, rủ xuống dòng sông như mái tóc con người.
Giải thích
Câu trả lời đúng
1/1
Rút ra nhận xét về ẩn dụ từ vựng các ví dụ trên?
Là sáng tạo cá nhân, mới mẻ, nhất là khi lần đầu tiên được sử dụng.
Nghĩa của từ và câu không được mới mẻ và hấp dẫn nữa.
Có tác dụng khiến cho câu văn, câu thơ trở nên sinh động, hấp dẫn.
Được nhiều người dùng phổ biến, ổn định trong thời gian dài, trở thành một nghĩa trong từ đa nghĩa.
Giải thích
Câu trả lời đúng

1/1
Hãy so sánh và chỉ ra sự khác biệt giữa các ẩn dụ tu từ trong các từ “áo”, “tóc” ở bài tập 3 phía trên với các trường hợp ẩn dụ từ vựng sau:
a) Trong bóng đèn điện tròn có sợi tóc nhỏ bằng đồng.
b) Các chiến sĩ pháo binh thường bảo vệ cỗ pháo bằng một tấm áo pháo.
c) Chiếc cối xay thóc bằng tre ở thôn quê có một chiếc áo cối.
d) Loại bánh này thường được bao phủ bởi một lớp bột áo.
Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre.
(Tế Hanh − Nhớ con sông quê hương)
Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang,
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng.
(Xuân Diệu − Đây mùa thu tới)
Mùa thu thay áo mới,
Trong biếc, nói cười thiết tha.
(Nguyễn Đình Thi − Đất nước)
Đây mùa thu tới, mùa thu tới ,
Với áo mơ phai dệt lá vàng.
(Xuân Diệu − Đây mùa thu tới)
Trong bóng đèn điện tròn có sợi tóc nhỏ bằng đồng.
Các chiến sĩ pháo binh thường bảo vệ cỗ pháo bằng một tấm áo pháo.
Chiếc cối xay thóc bằng tre ở thôn quê có một chiếc áo cối.
Loại bánh này thường được bao phủ bởi một lớp bột áo.
Mỏng và nhỏ dài như sợi tóc.
Vỏ bọc bên ngoài như cái áo.
Biểu hiện những cành lá liễu dài, mảnh, rủ xuống đất như mái tóc con người, nhất là khi con người có chuyện đau buồn.
Vỏ bọc bên ngoài như cái áo.
Khung cảnh không gian bao trùm xung quanh mặt đất chuyển màu vàng khi mùa thu đến, giống như con người được mặc chiếc áo mới.
Biểu hiện những cành lá tre dài, mảnh, rủ xuống dòng sông như mái tóc con người.
Vỏ bọc bên ngoài như cái áo.
Biểu hiện khung cảnh không gian bao trùm xung quanh mặt đất thay đổi khi mùa thu đến, giống như con người được mặc chiếc áo mới.
Giải thích
Câu trả lời đúng

1/1
Trong những câu thơ lục bát của Truyện Kiều, từ “lửa” ít khi được dùng với nghĩa gốc, nghĩa đen (nguyên tố có màu đỏ, có sức nóng, dùng để đốt cháy, để thắp sáng) mà thường được dùng để biểu hiện những sự vật, hiện tượng, tính chất khác có nét nào đó giống với “lửa”. Hãy xác định nghĩa của từ “lửa” trong những câu thơ sau:
Xẩy nghe thế giặc đã tan
Sóng êm Phúc Kiến, lửa tàn Chiết Giang
Dưới trăng quyên đã gọi hè,
Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông.
Hỡi ôi nói hết sự duyên
Tơ tình đứt ruột lửa phiền cháy gan.
Sự đời đã tắt lửa lòng
Còn chen vào chốn bụi hồng làm chi.
Nỗi buồn phiền trong lòng người vì nỗi buồn phiền cũng có thể nung nấu lòng người.
Chiến tranh, vì chiến tranh thường ác liệt, tàn phá như đám lửa cháy.
Tình cảm con người nói chung, vì tình cảm có lúc nóng ấm, có lúc lạnh lẽo.
Hoa lựu, vì hoa lựu có màu đỏ như lửa.
Giải thích
Câu trả lời đúng

1/1
Rút ra nhận xét về ẩn dụ tu từ từ các ví dụ trên?
Được nhiều người dùng phổ biến, ổn định trong thời gian dài, trở thành một nghĩa trong từ đa nghĩa.
Là sáng tạo cá nhân, mới mẻ, nhất là khi lần đầu tiên được sử dụng.
Nghĩa của từ và câu không được mới mẻ và hấp dẫn nữa.
Có tác dụng khiến cho câu văn, câu thơ trở nên sinh động, hấp dẫn.
Giải thích
Câu trả lời đúng

1/1