Em hãy viết đoạn văn (khoảng 20 – 30 câu) phân tích những đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân).
Đáp án
Giải thích
Học sinh viết đoạn văn ngắn (khoảng 12 – 14 câu) phân tích những đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân).
– Mở đoạn: Giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm truyện (nhan đề, tên tác giả, xuất xứ tác phẩm…) và nêu nhận xét khái quát về đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.
Ví dụ: Truyện ngắn Chữ người tử tù trích trong tập truyện Vang bóng một thời, là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của Nguyễn Tuân nói riêng và của truyện ngắn Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 nói chung. Tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng thật sâu sắc không chỉ bởi những giá trị nội dung mà còn bởi những đặc sắc về hình thức nghệ thuật.
– Thân đoạn: Phân tích ngắn gọn những đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm.
(Tránh phân tích, bình tán một cách chung chung. Cần đưa ra các trích dẫn từ tác phẩm để làm sáng tỏ cho đánh giá, nhận xét của người viết).
+ Nghệ thuật xây dựng tình huống: nhà văn Nguyễn Tuân đã tạo dựng được một tình huống truyện độc đáo, qua đó bộc lộ rõ nét tính cách nhân vật, đồng thời truyền tải tư tưởng chủ đề của truyện ngắn. Đó là cuộc gặp gỡ giữa hai nhân vật Huấn Cao và quản ngục. Xét trên bình diện xã hội, họ là hai kẻ đối nghịch: Huấn Cao là tử tù, là kẻ phản loạn muốn lật đổ trật tự xã hội phong kiến lúc bấy giờ còn viên quản ngục là kẻ đại diện cho tầng lớp bảo vệ trật tự xã hội. Thế nhưng xét trên bình diện nghệ thuật, họ lại là hai người tri kỉ, tri âm. Cuộc gặp gỡ này cũng diễn ra trong một không gian, thời gian rất đặc biệt (không gian: trong tù, chật hẹp, hôi thối, ẩm ướt; thời gian: những ngày trước khi Huấn Cao bị tử hình).
+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật: kết hợp giữa miêu tả ngoại hình, hành động bên ngoài với nội tâm bên trong…; đặt các nhân vật trong mối quan hệ vừa đối lập vừa tương đồng.
+ Ngôn ngữ vừa cổ kính vừa hiện đại; từ ngữ, hình ảnh, chi tiết giàu sức gợi tả, gợi cảm; nghệ thuật tương phản đã phát huy hiệu quả của nó trong việc thể hiện tư tưởng của nhà văn (tương phản giữa ánh sáng và bóng tối; giữa con người bên ngoài và bên trong).
– Kết đoạn: Khái quát lại những đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm; chỉ ra ý nghĩa quan trọng của các yếu tố nghệ thuật đó trong việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của nhà văn và từ đó nêu những đánh giá, nhận xét chung về giá trị của tác phẩm.
Ví dụ: Tóm lại, Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân là một truyện ngắn đặc sắc. Với nghệ thuật xây dựng tình huống, nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo kết hợp với việc sử dụng ngôn ngữ chọn lọc, giàu sức gợi, Nguyễn Tuân đã thể hiện cảm hứng ca ngợi, trân trọng đối với vẻ đẹp con người cũng như quan niệm thẩm mĩ độc đáo của mình. Chữ người tử tù xứng đáng là “một văn phẩm đạt gần đến sự toàn thiện, toàn mĩ” như lời đánh giá của nhà phê bình Vũ Ngọc Phan.
– Mở đoạn: Giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm truyện (nhan đề, tên tác giả, xuất xứ tác phẩm…) và nêu nhận xét khái quát về đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.
Ví dụ: Truyện ngắn Chữ người tử tù trích trong tập truyện Vang bóng một thời, là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của Nguyễn Tuân nói riêng và của truyện ngắn Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 nói chung. Tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng thật sâu sắc không chỉ bởi những giá trị nội dung mà còn bởi những đặc sắc về hình thức nghệ thuật.
– Thân đoạn: Phân tích ngắn gọn những đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm.
(Tránh phân tích, bình tán một cách chung chung. Cần đưa ra các trích dẫn từ tác phẩm để làm sáng tỏ cho đánh giá, nhận xét của người viết).
+ Nghệ thuật xây dựng tình huống: nhà văn Nguyễn Tuân đã tạo dựng được một tình huống truyện độc đáo, qua đó bộc lộ rõ nét tính cách nhân vật, đồng thời truyền tải tư tưởng chủ đề của truyện ngắn. Đó là cuộc gặp gỡ giữa hai nhân vật Huấn Cao và quản ngục. Xét trên bình diện xã hội, họ là hai kẻ đối nghịch: Huấn Cao là tử tù, là kẻ phản loạn muốn lật đổ trật tự xã hội phong kiến lúc bấy giờ còn viên quản ngục là kẻ đại diện cho tầng lớp bảo vệ trật tự xã hội. Thế nhưng xét trên bình diện nghệ thuật, họ lại là hai người tri kỉ, tri âm. Cuộc gặp gỡ này cũng diễn ra trong một không gian, thời gian rất đặc biệt (không gian: trong tù, chật hẹp, hôi thối, ẩm ướt; thời gian: những ngày trước khi Huấn Cao bị tử hình).
+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật: kết hợp giữa miêu tả ngoại hình, hành động bên ngoài với nội tâm bên trong…; đặt các nhân vật trong mối quan hệ vừa đối lập vừa tương đồng.
+ Ngôn ngữ vừa cổ kính vừa hiện đại; từ ngữ, hình ảnh, chi tiết giàu sức gợi tả, gợi cảm; nghệ thuật tương phản đã phát huy hiệu quả của nó trong việc thể hiện tư tưởng của nhà văn (tương phản giữa ánh sáng và bóng tối; giữa con người bên ngoài và bên trong).
– Kết đoạn: Khái quát lại những đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm; chỉ ra ý nghĩa quan trọng của các yếu tố nghệ thuật đó trong việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của nhà văn và từ đó nêu những đánh giá, nhận xét chung về giá trị của tác phẩm.
Ví dụ: Tóm lại, Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân là một truyện ngắn đặc sắc. Với nghệ thuật xây dựng tình huống, nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo kết hợp với việc sử dụng ngôn ngữ chọn lọc, giàu sức gợi, Nguyễn Tuân đã thể hiện cảm hứng ca ngợi, trân trọng đối với vẻ đẹp con người cũng như quan niệm thẩm mĩ độc đáo của mình. Chữ người tử tù xứng đáng là “một văn phẩm đạt gần đến sự toàn thiện, toàn mĩ” như lời đánh giá của nhà phê bình Vũ Ngọc Phan.
Em hãy nêu một số đề tài có thể viết theo yêu cầu của bài văn phân tích một tác phẩm truyện.
Đáp án
Giải thích
Một số đề tài em có thể lựa chọn cho bài viết phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện:
– Phân tích một truyện dân gian hoặc một đoạn trích truyện dân gian em đã học (Thần trụ trời; Thánh Gióng; Sơn Tinh, Thuỷ Tinh; Tấm Cám; Chiến thắng Mtao Mxây; Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác,… ).
– Phân tích một tác phẩm truyện thuộc giai đoạn văn học trung đại mà em đã học (phân tích truyện Chuyện người con gái Nam Xương – Nguyễn Dữ; đoạn trích Kiêu binh nổi loạn hoặc Quang Trung đại phá quân Thanh trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô gia văn phái; đoạn trích Hồi trống Cổ Thành trích trong Tam Quốc diễn nghĩa của La Quán Trung…).
– Phân tích một truyện ngắn thuộc giai đoạn văn học hiện đại mà em đã được học (Lão Hạc – Nam Cao; Chữ người tử tù – Nguyễn Tuân; Dưới bóng hoàng lan – Thạch Lam; Hai đứa trẻ – Thạch Lam; Làng – Kim Lân; Lặng lẽ Sa Pa – Nguyễn Thành Long…).
– Phân tích đoạn trích trong một tiểu thuyết thuộc giai đoạn văn học hiện đại mà em đã được học (Người sông Châu – Sương Nguyệt Minh; Đất rừng phương Nam – Đoàn Giỏi,…).
– Phân tích một truyện dân gian hoặc một đoạn trích truyện dân gian em đã học (Thần trụ trời; Thánh Gióng; Sơn Tinh, Thuỷ Tinh; Tấm Cám; Chiến thắng Mtao Mxây; Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác,… ).
– Phân tích một tác phẩm truyện thuộc giai đoạn văn học trung đại mà em đã học (phân tích truyện Chuyện người con gái Nam Xương – Nguyễn Dữ; đoạn trích Kiêu binh nổi loạn hoặc Quang Trung đại phá quân Thanh trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô gia văn phái; đoạn trích Hồi trống Cổ Thành trích trong Tam Quốc diễn nghĩa của La Quán Trung…).
– Phân tích một truyện ngắn thuộc giai đoạn văn học hiện đại mà em đã được học (Lão Hạc – Nam Cao; Chữ người tử tù – Nguyễn Tuân; Dưới bóng hoàng lan – Thạch Lam; Hai đứa trẻ – Thạch Lam; Làng – Kim Lân; Lặng lẽ Sa Pa – Nguyễn Thành Long…).
– Phân tích đoạn trích trong một tiểu thuyết thuộc giai đoạn văn học hiện đại mà em đã được học (Người sông Châu – Sương Nguyệt Minh; Đất rừng phương Nam – Đoàn Giỏi,…).
Lập dàn ý cho đề văn sau: Phân tích một truyện ngắn mà em đã học, đã đọc để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất.
Đáp án
Giải thích
Đề cương (dàn ý) cho bài viết cần có đủ các phần: Đặt vấn đề, giải quyết vấn đề và kết luận. Em nên ôn lại kiến thức về phần Viết và đọc kĩ bài viết tham khảo trong sách giáo khoa để nhận được những gợi ý cần thiết trong việc xây dựng đề cương.
Có thể tham khảo những gợi ý sau đây:
* Phần đặt vấn đề: cần giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm truyện (nhan đề, tên tác giả) và nêu nhận xét khái quát về tác phẩm.
Em có thể lựa chọn một tác phẩm truyện mà em đã được học hoặc cũng có thể lựa chọn giới thiệu một tác phẩm truyện khác em đã đọc – truyện đó có thể rất quen thuộc nhưng cũng có thể là một tác phẩm mới chưa được nhiều người biết đến. Em sẽ trình bày ngắn gọn cảm xúc của em khi đọc tác phẩm đó như thế nào, điều gì ở tác phẩm để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất.
* Phần giải quyết vấn đề, cần thực hiện các công việc sau:
– Tóm tắt ngắn gọn tác phẩm (các sự kiện chính của câu chuyện diễn ra trong tác phẩm).
– Phân tích những nét đặc sắc về nội dung của tác phẩm (phân tích các yếu tố đề tài, chủ đề, cảm hứng, tư tưởng… để qua đó thấy được quan niệm về đời sống, về con người của nhà văn).
– Phân tích những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm (cách xây dựng nhân vật, tổ chức cốt truyện, lựa chọn ngôi kể, ngôn ngữ, giọng điệu…).
* Phần kết luận: cần khẳng định lại ý nghĩa, giá trị tác phẩm và bước đầu có thể nêu những nhận xét về đóng góp của tác giả.
Có thể tham khảo những gợi ý sau đây:
* Phần đặt vấn đề: cần giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm truyện (nhan đề, tên tác giả) và nêu nhận xét khái quát về tác phẩm.
Em có thể lựa chọn một tác phẩm truyện mà em đã được học hoặc cũng có thể lựa chọn giới thiệu một tác phẩm truyện khác em đã đọc – truyện đó có thể rất quen thuộc nhưng cũng có thể là một tác phẩm mới chưa được nhiều người biết đến. Em sẽ trình bày ngắn gọn cảm xúc của em khi đọc tác phẩm đó như thế nào, điều gì ở tác phẩm để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất.
* Phần giải quyết vấn đề, cần thực hiện các công việc sau:
– Tóm tắt ngắn gọn tác phẩm (các sự kiện chính của câu chuyện diễn ra trong tác phẩm).
– Phân tích những nét đặc sắc về nội dung của tác phẩm (phân tích các yếu tố đề tài, chủ đề, cảm hứng, tư tưởng… để qua đó thấy được quan niệm về đời sống, về con người của nhà văn).
– Phân tích những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm (cách xây dựng nhân vật, tổ chức cốt truyện, lựa chọn ngôi kể, ngôn ngữ, giọng điệu…).
* Phần kết luận: cần khẳng định lại ý nghĩa, giá trị tác phẩm và bước đầu có thể nêu những nhận xét về đóng góp của tác giả.